Του Γιάννη Θεοδωρόπουλου

Στις 14 Ιουλίου 2015 οι διαβουλεύσεις πέντε υπερδυνάμεων (ΗΠΑ, Γαλλία, Κίνα, Ρωσία και Γερμανία) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης οδηγούν σε «γάμο», επισφραγίζοντας μια συμφωνία η οποία από πολλούς θεωρείται ιστορική. Υπάρχουν ωστόσο και οι χώρες που εκφράζουν ανοιχτά την αντίθεσή τους, όπως το Ισραήλ, με τον Νετανιάχου να χαρακτηρίζει την εν λόγω συμφωνία «μεγάλο λάθος ιστορικών διαστάσεων».

Τι περιελάμβανε η συμφωνία; Περιορισμό παραγωγής πλουτωνίου, ενίσχυση των επιθεωρήσεων, άρση των κυρώσεων από πλευράς ΗΠΑ και ΕΕ ήταν μερικά μόνο από τα κυριότερα σημεία του προγράμματος.

Σχεδόν τρία χρόνια μετά, και αφού ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ προωθεί ένα είδος εμπορικού προστατευτισμού με σκοπό να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, προαναγγέλλει την έξοδο των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά, βάζοντας κατά αυτόν τον τρόπο και το Ιράν στο στόχαστρό του. Θεωρεί μάλιστα ότι «το ιρανικό καθεστώς υποστηρίζει τρομοκρατικές ενέργειες μέσω της διάθεσης πυραύλων». Παράλληλα, σημειώνει ότι η συμφωνία δεν έπρεπε να υπογραφεί ποτέ και διαμηνύει την επαναφορά κυρώσεων προς την Τεχεράνη.

Έκτοτε ξεκινάει ένα ντόμινο αποφάσεων από κορυφαίες εταιρείες ανά τον κόσμο για την παύση των δραστηριοτήτων τους στο Ιράν, το οποίο θα πλήξει το επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας.

Όσον αφορά τη ναυτιλιακή βιομηχανία, την αρχή κάνει η MSC, καθώς, μόλις μία εβδομάδα μετά την απόφαση Τραμπ, ανακοινώνει ότι θα σταματήσει να λαμβάνει νέες κρατήσεις για το Ιράν, λόγω της απόφασης των ΗΠΑ να επιβάλουν εκ νέου κυρώσεις στην Τεχεράνη. Παράλληλα, στην επίσημη ανακοίνωσή της η MSC αναφέρει ότι παύει να παρέχει πρόσβαση σε υπηρεσίες από και προς το Ιράν και επιδιώκει να ολοκληρώσει αυτή την περίοδο με την ελάχιστη δυνατή «αναστάτωση» για τους πελάτες της.

Ακολουθεί, λίγες ημέρες μετά, η Maersk, η οποία σημειώνει χαρακτηριστικά ότι πλέον καθίσταται αδύνατη η συνέχιση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της στην Τεχεράνη.

Εξαίρεση δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ο γαλλικός όμιλος CMA, η τρίτη μεγαλύτερη εταιρεία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων παγκοσμίως, ανακοινώνοντας στις αρχές Ιουλίου ότι αποφασίζει την εκεί παύση της παρουσίας του και την αποχώρησή του από τη χώρα.

Πέραν ωστόσο των κορυφαίων ναυτιλιακών εταιρειών, η επανεπιβολή αμερικανικών κυρώσεων προς την Τεχεράνη επηρεάζει άμεσα τον ευρύτερο ναυτιλιακό κλάδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ινδική κυβέρνηση εκφράζει την έντονη ανησυχία της, καθώς βλέπει να διακινδυνεύονται τα σχέδιά της για την ανάπτυξη του λιμένα Chabahar, ο οποίος βρίσκεται στο Ιράν και πιο συγκεκριμένα στα νότια σύνορα με το Πακιστάν. Υπενθυμίζεται ότι, το 2016, Ιράν και Ινδία είχαν υπογράψει σύμβαση παραχώρησης για δέκα έτη, σύμφωνα με την οποία η Ινδία αναλαμβάνει να εξοπλίσει και να διαχειριστεί δύο προβλήτες του λιμένα του Chabahar.

Παράλληλα, κορυφαίοι αερομεταφορείς γυρίζουν και αυτοί την πλάτη τους στην Τεχεράνη, δημιουργώντας και «διά αέρος πλήγμα». Συγκεκριμένα, στα τέλη Αυγούστου, η British Airways, η Air France και η KLM ενημερώνουν το κοινό τους ότι από τον Σεπτέμβριο διακόπτουν τις πτήσεις τους προς το Ιράν, καθώς τα δρομολόγια προς την Τεχεράνη καθίστανται πλέον «εμπορικά μη βιώσιμα». Και η μακρά λίστα των εταιρειών που αποχωρούν από το Ιράν δεν σταματά εδώ, καθώς οι γερμανικές Deutsche Bahn, Deutsche Telekom, η ασφαλιστική Allianz αλλά και οι γαλλικές Total, PSA και Renault οδηγούνται στην έξοδο από τη χώρα της Μέσης Ανατολής.

Ανεπηρέαστος δεν μένει και ο εξαγωγικός τομέας της χώρας, καθώς οι εξαγωγές αργού τον Αύγουστο υποχωρούν στα χαμηλότερα επίπεδά τους από τον Απρίλιο του 2017, με την Ιαπωνία να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο της παύσης των εισαγωγών αργού από τον Οκτώβριο.

Πώς αντιδρά, ωστόσο, το Ιράν μπροστά σε όλα αυτά; Έναν χρόνο μετά την επιβολή κυρώσεων από τη Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προς το Κατάρ, η Ντόχα ευελπιστεί να ενισχύσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις με το Ιράν, αυξάνοντας τις εμπορικές ροές αλλά και τις τακτικές γραμμές μεταξύ των λιμένων Bushehr και Hamad. Η Τεχεράνη τονίζει ότι μια τέτοια συμμαχία με επίκεντρο τη liner ναυτιλία είναι θεμιτή και ανοίγει τα φτερά της για να υποδεχτεί το Κατάρ, το οποίο φαντάζει σαν «από μηχανής Θεός» για να επουλώσει μερικώς τα τραύματα που προκάλεσε το μπαράζ αυτό «επιχειρηματικών αποχωρήσεων» μετά την ανακοίνωση Τραμπ. Παράλληλα, ο αντιπρόεδρος του Ιράν διεμήνυσε το Σάββατο 18 Αυγούστου ότι η χώρα δεν βρίσκεται σε οικονομικό αδιέξοδο και θα αντισταθεί σθεναρά έναντι των αμερικανικών πιέσεων.

Μένει να δούμε τι μέλλει γενέσθαι για την πολύπαθη οικονομική ζωή του Ιράν από τον Νοέμβριο και μετά, οπότε και θα εφαρμοστούν οι εμπορικές κυρώσεις από πλευράς ΗΠΑ. Θα καταφέρει η Τεχεράνη να σταθεί ξανά στα πόδια της;

Άρθρο από το τεύχος Οκτωβρίου 2018 των Ναυτικών Χρονικών, σελ. 56-58.