Page 22 - ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ - May 2021

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ 1821-2021
Η έκθεση

στο Ίδρυμα Ευγενίδου

Η έκθεση παρουσιάζει μια συλλογή σπάνιου αρχειακού
υλικού και μοναδικών μουσειακών κειμηλίων, διατρέχοντας
τα προεπαναστατικά χρόνια και τα χρόνια του Αγώνα,
φιλοδοξώντας να αναδείξει τις συνθήκες της προετοιμασίας του
μέσα από κείμενα και προκηρύξεις, την οργάνωση του στόλου
και των ναυτικών επιχειρήσεων, τις συνθήκες ναυσιπλοΐας
και τους ναυτικούς αποκλεισμούς, τους ναυτότοπους, τις
προσωπικότητες αλλά και τους αφανείς ήρωες.

Η έκθεση, ως εργαλείο εξοικείωσης του ευρύτερου κοινού με τις άμεσες
πηγές της ιστορίας, διαθέτει παράλληλα εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Τα αρχει-
ακά τεκμήρια βρίσκονται στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και
η αξιοποίησή τους ευαισθητοποιεί τους μαθητές προς την κατεύθυνση της
ουσιαστικής μάθησης διαμέσου των πρωτογενών πηγών.
Την ιστορική τεκμηρίωση της έκθεσης ανέλαβε και επιμελήθηκε η διακε-
κριμένη ναυτιλιακή ιστορικός, καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλαύτη, διευθύντρια
του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και
Έρευνας. Για την καλύτερη κατανόηση αλλά και τη διαφύλαξη της ιστορικής
ακρίβειας και την τοποθέτηση των εκθεμάτων εντός ενός ορθού ιστορικού
πλαισίου, έχει προτιμηθεί ο διαχωρισμός σε κάποιες βασικές ενότητες.
Η έκθεση έχει επενδυθεί μουσικά από τον Δημήτρη Πετσετάκη, συνθέτη
ηλεκτρονικής μουσικής. Το έργο του «Θάνατός δε επικυριαρχίαν απώλε-
σεν», που παραχώρησε για τις ανάγκες της έκθεσης, δημιουργεί μια ατμό-
σφαιρα υποβλητική και μυσταγωγική.

Ξυλόγλυπτο ακροστόλιο από Η ναυτιλία πριν και κατά το ξέσπασμα της Επανάστασης
υδραίικο πλοίο του Αγώνα,
19ος αιώνας,
ΓΑΚ – Τμήμα Ύδρας. Σημαντική για την εισαγωγή της έκθεσης είναι η αποτύπωση της κατάστασης
στις θάλασσες και η παρουσίαση των ακμαζουσών ελληνικών ναυτικών κοινοτήτων
πριν από την έκρηξη του Αγώνα.

Κατά τις παραμονές της Επανάστασης, ο εμπορικός στόλος των Ελλήνων ήταν ο μεγαλύτερος στη
Μεσόγειο. Αποτελούνταν από 1.000 φορτηγά ιστιοφόρα μέσου όρου χωρητικότητας 150 τόνων. Αυτά
ανήκαν σε 1.800 ναυτικές οικογένειες, εγκατεστημένες σε 40 ναυτότοπους του Αιγαίου και του Ιονίου
Πελάγους. Οι Έλληνες ναυτικοί –περί τις 17.000 σε αριθμό– ταξίδευαν από τη Μαύρη Θάλασσα και
την Ανατολική Μεσόγειο στη Δυτική Μεσόγειο μέχρι το Γιβραλτάρ και ορισμένοι πέρα από αυτό, στη
Βόρεια Ευρώπη και στην Αμερική.
Ο εμπορικός φορτηγός στόλος μεγάλων αποστάσεων των Ελλήνων είχε μια πορεία διαρκούς ανόδου
κατά τον 18ο αιώνα, με κορύφωση τους Ναπολεόντειους πολέμους (1803-1815). Οι ελληνικοί ναυτό-
τοποι ήταν κυψέλες ναυπηγικής και κέντρα θαλάσσιου εμπορίου, με δικούς τους τοπικούς θεσμούς
στο θαλάσσιο «επιχειρείν». Οι Έλληνες καραβοκύρηδες απέκτησαν μεγάλη ευημερία και συνετέλεσαν
στην άμεση και διαρκή επικοινωνία με τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη του Διαφωτισμού και των επα-
ναστάσεων. Δεν ήταν, λοιπόν, τυχαίο το ότι οι περισσότεροι ναυτότοποι μετατράπηκαν σε επιχειρη-
σιακούς πυρήνες της Επανάστασης.
Από τα παραπάνω είναι λογικό να αποφανθεί κανείς ότι, κατά το ξέσπασμα της Επανάστασης, οι Έλλη-
νες καπετάνιοι από τα νησιά του Αιγαίου και του Ιουνίου ήταν εμπειροπόλεμοι. Τα πλοία τους ήταν
ιστιοφόρα μπρίκια πλήρως εξοπλισμένα και αρματωμένα για την αντιμετώπιση πειρατικών, κουρσάρι-
κων και καταδρομικών επιθέσεων. Οι Έλληνες ναυτικοί ήξεραν να χειρίζονται τα κανόνια, τα πιστόλια,
τις καραμπίνες, τα μαχαίρια. Είχαν μάθει να ταξιδεύουν σε στολίσκους προς τη Δυτική Μεσόγειο
προκειμένου να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερα εχθρικά σκάφη.

20