Του Μιχαήλ Μαλέρμπα, Υποναυάρχου ΛΣ (ε.α.)
Νομική Βάση, Κυρ. Νόμος 4532/2018 (Α΄ 63)
Α. Νομική – Διοικητική Προδιάθεση ΕΕ
1. Οι Κανονισμοί της ΕΕ που υπάγονται στις γραπτές πηγές του Κοινοτικού Δικαίου, ως παράγωγο δίκαιο προερχόμενο από τα όργανα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έχουν κατά γενικό σχεδόν κανόνα άμεση εφαρμογή στην ελληνική έννομη τάξη σύμφωνα με το άρθρο 249 πργ. 2 της Συνθήκης Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που ορίζει ότι «ο Κανονισμός έχει γενική ισχύ. Είναι δεσμευτικός προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος-μέλος». Κατά συνέπεια δεν απαιτείται η κύρωση αυτών, περιβαλλομένων τον τύπο του Νόμου ή του ΠΔ ή της ΥΑ, προκειμένου να εισαχθούν στο εσωτερικό δίκαιο σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 1338/83 (όπως ισχύει).
2. Όταν όμως θεσμοθετείται από την ΕΕ μια Κοινοτική Οδηγία σύμφωνα με την πργ. 3 του άρθρου 249, που ορίζει ότι «Η Οδηγία δεσμεύει κάθε κράτος-μέλος στο οποίο απευθύνεται, όσον αφορά το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αλλά αφήνει την επιλογή του τύπου και των μέσων στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών», ούτω τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να την περιβάλλουν με εθνικό νομοθέτημα, προκειμένου να υλοποιηθεί ο επιδιωκόμενος σκοπός αυτής της εφαρμοζόμενης πλέον Οδηγίας ως εθνικό δίκαιο του κράτους που την κύρωσε.
3. Κατά συνέπεια, η αληθής έννοια της Οδηγίας και η διαφορά από τον Κανονισμό εστιάζεται στη ρήτρα του «επιδιωκόμενου αποτελέσματος», το οποίο, αν δεν συνάδει απόλυτα μετά από ουσιώδη διύλιση της Οδηγίας με τα εθνικά, κοινωνικά, ναυτιλιακά και οικονομικά συμφέροντα του κράτους-μέλους, κατά αντικειμενική κρίση δεν την αποδέχεται και δεν την κυρώνει.
4. Σημειούται επί του προκειμένου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πριν από την υιοθέτηση της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/1794, προέβη σε διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους σε ενωσιακό επίπεδο και στο πλαίσιο αυτό οι κοινωνικοί εταίροι του ναυτιλιακού τομέα κατέληξαν σε κοινή συμφωνία, η οποία είναι μείζονος σημασίας για τον σκοπό της Οδηγίας αυτής. Διαπιστούται ωσαύτως ότι στο σκεπτικό της ως άνω Οδηγίας δεν διαφαίνεται σχετική διαβούλευση με τη ΔΟΕ, παρότι πρόκειται για ναυτεργατικά ουσιώδη θέματα.
5. Επιπροσθέτως επισημαίνεται ότι η χώρα μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η πρώτη σε ναυτιλιακή επιχειρηματική δραστηριότητα (Committee, ΕΕΕ, κ.λπ.) και επαγγελματική ναυτοσύνη των πληρωμάτων, και όλες οι άλλες χώρες έπονται, και ως εκ τούτου έπρεπε να έχουμε πρωτεύοντα ρόλο διαβούλευσης.
6. Περαιτέρω στην Αιτιολογική Έκθεση δεν διαφαίνονται διαβούλευση και απόψεις-θέσεις Ναυτεργατικών Σωματείων, της ναυτικής εργοδοσίας και του ΣΕΝ. Ούτε το μέτρο της «διύλισης» της Οδηγίας και αξιολόγησης αυτής για τα ελληνικά ναυτεργατικά δεδομένα.
Β. Επιδιωκόμενος σκοπός της Οδηγίας
1. Σύμφωνα με το πνεύμα και το γράμμα της Αιτιολογικής Έκθεσης, διά της εν λόγω ενσωματωμένης Οδηγίας επιτυγχάνεται εξισορρόπηση των αναγκών βελτίωσης των συνθηκών και των όρων εργασίας των ναυτικών και αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών, λαμβάνοντας υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά του τομέα.
2. Με τον εν λόγω κυρωτικό νόμο επιδιώκεται:
i) Η αποτελεσματικότερη προστασία των Ελλήνων ναυτικών, σε περίπτωση ομαδικών απολύσεων.
ii) Η συμμετοχή σε διαδικασίες σχετικά με την ενημέρωση και τη διαβούλευση σε επιχειρήσεις και ομίλους επιχειρήσεων κοινοτικής κλίμακας.
iii) Η διατήρηση των δικαιωμάτων των ναυτικών σε περίπτωση μεταβιβάσεων επιχειρήσεων.
iv) Η κατάλληλος διαμόρφωση του οικείου θεσμικού πλαισίου, ώστε οι ναυτικοί να απολαύουν ίσης μεταχείρισης στον βαθμό που δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους.
v) Η ενίσχυση της ελαστικότητας του ναυτικού επαγγέλματος, που θα συμβάλει ουσιωδώς στη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων μεταφορών.
vi) Η άρση και η εξαίρεση που υφίστατο από το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2008/94/ΕΚ για τους αλιείς που αμείβονται «με το κομμάτι» διασφαλιζομένης ούτω της προστασίας και της συγκεκριμένης κατηγορίας αλιέων στην περίπτωση εγκατάλειψής τους.
Γ. Η δομή του νόμου. Διάγραμμα ύλης
Το corpus του εν λόγω νόμου, που περιλαμβάνει 36 εν συνόλω άρθρα, αποτελείται από τρία μέρη. Ειδικότερα:
α) Στο Μέρος Α΄ άρθρα 1-9 επιδιώκεται η ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/1794. Επισημαίνονται επί του προκειμένου:
i. Το άρθρο 1 «Σκοπός», διά του οποίου καθορίζεται ο σκοπός του παρόντος νόμου, ήτοι η ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/1794 του ΕΚ και του Συμβουλίου της 6/10/2015 που τροποποιεί τις Οδηγίες 2008/94/ΕΚ, 2009/38/ΕΚ και 2002/14/ΕΚ και τις Οδηγίες του Συμβουλίου 98/59/ΕΚ και 2001/23/ΕΚ που αναφέρονται στους ναυτικούς.
ii. Το άρθρο 4, το οποίο προσδιορίζει τις έννοιες των «ομαδικών απολύσεων» και «εκπροσώπων των εργαζομένων», καθώς και το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω διατάξεων.
iii. Το άρθρο 5, με το οποίο θεσπίζεται η υποχρέωση του πλοιοκτήτη ή του εφοπλιστή να προβαίνει σε διαβουλεύσεις με τους εκπροσώπους των ναυτικών όταν προτίθεται να προβεί σε ομαδικές απολύσεις, με σκοπό την επίτευξη συμφωνίας.
iv. Το άρθρο 6, στο οποίο προβλέπεται η υποχρέωση του εφοπλιστή ή του πλοιοκτήτη να ενημερώνει το Συμβούλιο Εμπορικού Ναυτικού (ΣΕΝ) του ΥΝ, περιορίζοντας ούτω τον αρνητικό αντίκτυπο από την εκδήλωση τέτοιων φαινομένων αναφορικά με τα στοιχεία της γραπτής ανακοίνωσης προς τους εκπροσώπους των ναυτικών, σε περίπτωση σχεδιαζόμενης ομαδικής απόλυσης.
v. Το άρθρο 7, με το οποίο θεσπίζεται κατάλληλος διοικητική διαδικασία, με σκοπό αποτελεσματικότερη διασφάλιση των δικαιωμάτων των υπό απόλυση ναυτικών.
vi. Το άρθρο 8, με το οποίο θεσπίζεται ακυρότητα των ομαδικών απολύσεων που γίνονται κατά παράβαση των διατάξεων των άρθρων 4 έως 7 του παρόντος νόμου και αποσαφηνίζεται ότι στις περιπτώσεις αυτές εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις, που σχετίζονται με την έγκυρη λύση της εργατικής σχέσης και την καταβλητέα αποζημίωση.
vii. Το άρθρο 9, με το οποίο επιδιώκεται η προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας σχετικά με τη διατήρηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε περίπτωση μεταβιβάσεων των επιχειρήσεων, εγκαταστάσεων ή τμημάτων εγκαταστάσεων των επιχειρήσεων. Τροποποιούνται διατάξεις του ΠΔ 178/2002 (Α΄ 162) για την εξασφάλιση διατήρησης των δικαιωμάτων πλέον και των ναυτικών κατά περίπτωση μεταβίβασης θαλασσοπλοούντος πλοίου εγγεγραμμένου στο ελληνικό νηολόγιο όταν αποτελεί μέρος μεταβίβασης επιχείρησης εγκατάστασης ή τμήματος αυτών.
β) Στο Μέρος Β΄, άρθρα 10-12, διαλαμβάνονται λοιπές συμπληρωματικές διατάξεις, που αποσκοπούν στην προσαρμογή του εθνικού θεσμικού πλαισίου με τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/1794. Ειδικότερα:
i. Με το άρθρο 10, οι ναυτικοί, που είναι μέλη της ΕΔΟ και του ΕΣΕ, για τη διασφάλιση της ανεπηρέαστης άσκησης των καθηκόντων τους, προβλέπεται να λαμβάνουν προστασία σύμφωνα με τα άρθρα 26 έως 28 του N. 330/1976 (A΄ 129).
ii. Με το άρθρο 11 καθορίζονται περιπτώσεις που δεν εφαρμόζονται τα άρθρα 4 έως 8 επί ομαδικών απολύσεων ναυτικών και συγκεκριμένα λόγω μη εκτέλεσης ή διακοπής πλόων πλοίων που εμπίπτουν στις διατάξεις των άρθρων τέσσερα, τέσσερα α΄ και έξι, επτά και οκτώ του Ν. 2932/2001 (Α΄ 145) ή λόγω μη εκτέλεσης ή διακοπής πλόων τουριστικών πλοίων που δραστηριοποιούνται εποχιακά καθώς και για τους λόγους που καθορίζονται στο άρθρο 29 του Ν. 459/2013 (Α΄ 102) και στο άρθρο 68 του ΚΙΝΔ.
iii. Με το άρθρο 12 λαμβάνεται μέριμνα ώστε να καθίσταται σαφές ότι το γνωμοδοτικού χαρακτήρος όργανο του ΣΕΝ (άρθρο 118 του Ν. 4504/2017) (Α΄ 184), ειδικά με τις ρυθμίσεις του παρόντος, έχει την αρμοδιότητα έκδοσης αποφάσεων, την ευθύνη για την εξεύρεση και τον έλεγχο αναφορικά με την εφαρμογή των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας που αφορούν τις ομαδικές απολύσεις των ναυτικών.
γ) Στο Μέρος Γ΄, άρθρα 12-36, διαλαμβάνονται διατάξεις που θεσμοθετούν λοιπές ρυθμίσεις του ΥΝΝΠ, καθώς και διατάξεις που αφορούν στρατιωτικό προσωπικό ΛΣ. Επισημαίνουμε ότι στην παρουσίαση των ουσιωδών διατάξεων του Μέρους Γ΄ θα εστιάσουμε την προσοχή μας και θα αναφέρουμε μόνο τα άρθρα που αναφέρονται αποκλειστικά στον ναυτιλιακό τομέα. Τα άρθρα 13, 16, 19, 20, 21, 22, 23, 26, που ρυθμίζουν αποκλειστικά και μόνο θέματα σταδιοδρομίας και υπηρεσιακής καταστάσεως του στρατιωτικού προσωπικού ΛΣ, και μάλιστα με πνεύμα και γράμμα ολικά μεταρρυθμιστικό αλλά λίαν ευνοϊκό, δεν αποτελούν το γε νυν έχον αντικείμενο αναπτύξεως στο παρόν άρθρο.
Αναφορικά τώρα με τα λοιπά άρθρα του Μέρους Γ΄ επισημαίνουμε τα ακόλουθα:
i. Με το άρθρο 14 επιδιώκεται η οικονομική ενίσχυση των σπουδαστών μεικτής φοίτησης των ΑΕΝ με στόχο την ενίσχυση και την υποστήριξη της έγκαιρης ολοκλήρωσης των σπουδών τους, ιδίως εκείνων που διαθέτουν χαμηλά εισοδήματα (πργ. 1), επιφέροντας ουσιαστική αναβάθμιση στην παρεχόμενη ναυτική εκπαίδευση.
ii. Με το άρθρο 15 θεσπίζονται βελτιωτικές ρυθμίσεις που αφορούν τη Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων (ΡΑΛ) του Ν. 4389 /2016 (Α΄ 94) και εστιάζονται στις διατάξεις που διέπουν την ίδρυση και τη λειτουργία της ΡΑΛ οι οποίες χρήζουν τροποποίησης, λόγω ασάφειας, δυσλειτουργιών που προκαλούν κατά την εφαρμογή τους ή κανονιστικών ελλείψεων αυτών.
iii. Με το άρθρο 17 τροποποιούνται διατάξεις του Ν. 4256/2014 (Α΄ 92) «Τουριστικά πλοία». Συγκεκριμένα, επιδιώκεται η απαλοιφή της προϋπόθεσης που προέβλεπε το πλοίο αναψυχής να έχει μεταφορική ικανότητα άνω των δώδεκα (12) ατόμων, προκειμένου να επιτρέπεται σε αυτό η εκτέλεση σύμβασης ναύλωσης στην οποία ο τόπος παράδοσης και ο τόπος επαναπαράδοσής του ευρίσκονται στην ελληνική επικράτεια.
iv. Με το άρθρο 18 θεσπίζεται το πλαίσιο για την παροχή δυνατότητας χρήσης και αποδοχής ηλεκτρονικών πιστοποιητικών από τους εξουσιοδοτημένους οργανισμούς (νηογνώμονες).
v. Με το άρθρο 24 αντικαθίσταται (τρίτη φορά) άρθρο 157 του ΚΑΝΔ3 (ΝΔ 187/73 Α΄ 261), με σκοπό τη βελτίωση της διαδικασίας επιβολής των διοικητικών κυρώσεων4 για παραβάσεις αστυνομικών διατάξεων (Κανονισμών Λιμένων). Συγκεκριμένα:
– Συντομεύεται η διοικητική διαδικασία με την ενσωμάτωση της έκθεσης βεβαιώσεων παράβασης και κλήσης σε απολογία σε ένα έντυπο.
– Δίδεται η δυνατότητα πρόβλεψης συγκεκριμένων ορίων προστίμων για κάθε παράβαση.
– Αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της αδυναμίας είσπραξης προστίμων που βεβαιώνονται σε πρόσωπα που διαμένουν μόνιμα στο εξωτερικό και δεν διαθέτουν ΑΦΜ στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να τίθεται τέλος στην απώλεια δημοσίων εσόδων για τον λόγο αυτόν.
vi. Με το άρθρο 25 ρυθμίζονται θέματα των ιδιωτικών πλοίων αναψυχής υπό ελληνική σημαία ή σημαία άλλων κρατών-μελών της ΕΕ, τα οποία εστιάζονται στον εφοδιασμό του Δελτίου Κίνησης Πλοίων Αναψυχής καθώς και στα επιβαλλόμενα από τις Λιμ. Αρχές πρόστιμα για ανάλογες παραβάσεις των σχετικών διατάξεων. Προτείνεται ούτω νέα επί του προκειμένου ρύθμιση για τον εξορθολογισμό και την εναρμόνιση του άρθρου 13 του Ν. 4256/2014 με την αρχή της αναλογικότητος.
vii. Το άρθρο 26 αναφέρεται σε καταργούμενες διατάξεις.
δ) Λοιπές διατάξεις Μέρους Γ΄
Τα άρθρα 27 έως 31 καθώς και το άρθρο 34 ουδεμία σχέση έχουν με τη ναυτιλία εν γένει ή το ΛΣ και ρυθμίζουν ως τροπολογίες θέματα άλλων υπουργείων.
Με το άρθρο 32 αυξάνονται οι οργανικές θέσεις εκπαιδευτικού προσωπικού ΚΕΣΕΝ, ΔΣΕΝ και ΔΣΕΝ/Θ.
Με το άρθρο 33 ορίζεται ότι με ΥΑ του ΥΝ, ύστερα από πρόταση του ΔΣ του Οίκου Ναύτου (ΟΝ), καθορίζεται κάθε χρόνο ο αριθμός των παιδιών που θα αποστέλλονται σε παιδικές κατασκηνώσεις του ΟΝ.
Με το άρθρο 35 επέρχεται για πολλοστή φορά συμπλήρωση των διατάξεων του άρθρου Ογδόου του Ν. 2932/2001 (Α΄ 145) «Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στις θαλάσσιες ενδομεταφορές». Ούτω προστίθεται πργ. 13α αναφερόμενη στις επιχορηγήσεις από το ΥΝ για την εκτέλεση άγονων γραμμών της πργ. 4 του άρθρου δευτέρου του Ν. 4079/2012 (Α΄ 180).
Τέλος, με το άρθρο 36 «Έναρξη ισχύος» ορίζεται «ισχύς α) των άρθρων 1-9 αρχίζει από τη 10η Οκτωβρίου 2017, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στις επιμέρους διατάξεις των άρθρων αυτών και β) των λοιπών άρθρων του παρόντος νόμου αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά στις επιμέρους διατάξεις του».
Ειδική επισήμανση
Το γε νυν έχον δεν επιτρέπεται και δεν δυνάμεθα να προβούμε σε κριτικό σχολιασμό των άρθρων 1 έως 9 του νόμου που αναφέρονται στην ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/1794. Θα παρακολουθήσουμε επισταμένως την εφαρμογή και τη λειτουργία των λόγω διατάξεων περιπτώσεων συντρεχουσών, θα δούμε τις αντιδράσεις των πληρωμάτων και των ναυτεργατικών σωματείων καθώς και την επί του προκειμένου επιχειρηματική συμπεριφορά της ναυτικής εργοδοσίας και θα αποφανθούμε σχετικώς.
Ομοίως και για τη λειτουργία του άρθρου 157 ΚΔΝΔ όπως αντικατασταθέν διαμορφώθηκε αν εισπραχθεί ευρώ ή $ από το εξωτερικό.
Πάντως ευχόμεθα καλή επιτυχία στους υπηρεσιακούς παράγοντες και δύναμη στους ναυτεργάτες για όλες τις περιπτώσεις του νόμου.
