Η ενεργειακή μετάβαση από τον άνθρακα σε νέες «καθαρότερες» πηγές ενέργειας αποτελεί μια πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια στο εσωτερικό της ΕΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ δημιουργούν για τον σκοπό αυτό μια «Ενεργειακή Ένωση», βασιζόμενη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην καινοτομία και στην ψηφιοποίηση.

Με αφορμή τη δημιουργία αυτού του νέου «πράσινου» πυρήνα, πρόσφατη έρευνα του Joint Research Center, με την ονομασία «EU coal regions: opportunities and challenges», προσπαθεί να ρίξει φως στις επιπτώσεις που επιφέρει ο αφανισμός του άνθρακα σε περιοχές που εν πολλοίς στηρίζονται σε αυτόν.

Γιατί ο άνθρακας οδηγείται προς την έξοδο;

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, τόσο η παραγωγή όσο και η κατανάλωση άνθρακα στις χώρες της ΕΕ κινούνται με σταθερά μειωμένο ρυθμό ελέω και της διακοπής λειτουργίας αρκετών ανθρακωρυχείων, αλλά και της στροφής σε άλλες πηγές ενέργειας για τη λειτουργία των ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων.

Πολλά ορυχεία, τα οποία επωφελούνται σαφώς από κρατικές επιδοτήσεις, διακόπτουν τη λειτουργία τους λόγω της «φτωχής» ανταγωνιστικής τους θέσης, με αποτέλεσμα εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για απώλειες περί των 27.000 θέσεων εργασίας κατά το χρονικό διάστημα 2015-2020. Έως το 2030 τα δύο τρίτα των ανθρακωρυχείων της ΕΕ αναμένεται να «βάλουν λουκέτο», με το Joint Research Center να εκτιμά, τέλος, ότι 160.000 θέσεις εργασίας, άμεσα συνδεδεμένες με την εξόρυξη άνθρακα, θα χαθούν.

Παράλληλα, η ΕΕ, ως ένα μέλος-στυλοβάτης της κλιματικής συμφωνίας του Παρισιού, αλλά και ως ηγέτιδα δύναμη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 40% έως το 2030, γεγονός που σαφέστατα σηματοδοτεί μείωση της χρήσης άνθρακα.

Γιατί είναι σημαντικός ο άνθρακας;

Είναι γεγονός ότι ο άνθρακας συντελεί κατά 15% στη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ.

Επιπροσθέτως, οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ απασχολούν αυτή τη στιγμή 53.000 εργαζομένους, ενώ ο αριθμός αντίστοιχα των εργαζομένων στα ευρωπαϊκά ανθρακωρυχεία υπερβαίνει τους 185.000. Παράλληλα, οι εργαζόμενοι σε τομείς έμμεσα συνδεδεμένους με την εξόρυξη και την προσφορά άνθρακα, όπως σε αυτούς της παροχής εξοπλισμών, των υπηρεσιών, αλλά και στους τομείς έρευνας και ανάπτυξης, ανέρχονται στους 215.000.

Δράσεις και πρωτοβουλίες της ΕΕ

Πώς θα πραγματοποιηθεί μια τέτοια μετάβαση με όσο το δυνατόν πιο ομαλό τρόπο;

Η ΕΕ έχει αναπτύξει την πρωτοβουλία «Coal Regions in Transition», η οποία αποσκοπεί στο να βοηθήσει στην απορρόφηση των κραδασμών από την ενεργειακή αυτή μετάβαση, γνωστοποιώντας τα οφέλη από τη χρήση «καθαρότερων» πηγών ενέργειας, εστιάζοντας ενδελεχώς σε νέες δεξιότητες για το εν δυνάμει εργατικό δυναμικό στον κλάδο της ενέργειας και αναπτύσσοντας νέα projects και μακροχρόνιες στρατηγικές για τις άμεσα εξαρτημένες οικονομικά από τον άνθρακα περιοχές.

Παράλληλα, η δημιουργία νέων συμμαχιών και συνεργασιών για τη βελτιστοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων μιας τέτοιας μετάβασης αποτελεί βασικό στόχο της ΕΕ. Τέλος, αξίζει να αναφερθούν οι περιφερειακοί φορείς-χρηματοδότες μιας τέτοιας εκστρατείας:

• Το EU’s LIFE Fund για την έμπρακτη υποστήριξη της θέσπισης νέας περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

• Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συντελεί στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή νέων «καθαρότερων» συστημάτων.

• Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανθρωπίνου Δυναμικού εισάγει νέα χρηματοδοτούμενα προγράμματα στη Σλοβακία για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη soft skills.

• H Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα (EIB) και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Ανάπτυξης (EIT) χρηματοδοτούν τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων «πράσινων» τεχνολογιών.

• Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία υποστηρίζουν projects με στόχο την ανάπτυξη νέων υποδομών.

Άρθρο από το τεύχος Δεκεμβρίου 2018 των Ναυτικών Χρονικών, σελ. 40.

Φωτό: ΑΠΕ-ΜΠΕ