Ο Ιανουάριος του 2016, σύμφωνα με τη NASA, ήταν ο πλέον θερμός Ιανουάριος στην ιστορία, αν και ο Φεβρουάριος αναμένεται να αναδειχθεί ακόμα θερμότερος. Όπως προκύπτει από τις επίσημες δορυφορικές μετρήσεις της Εθνικής Υπηρεσίας Αεροναυπηγικής και Διαστήματος των ΗΠΑ, η θερμοκρασία τον περασμένο Ιανουάριο καταγράφηκε κατά μέσο όρο από 1,15 έως και 1,4 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη σε σχέση με τα θερμοκρασιακά επίπεδα που είχαν καταγραφεί κατά την προ-βιομηχανική περίοδο (τέλη 18ου – αρχές 19ου αιώνα).
Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος που ώθησε τα κράτη του κόσμου που συμμετείχαν στην συμφωνία για το κλίμα του ΟΗΕ στο Παρίσι να αποδεχθούν τη λήψη άμεσων μέτρων για να περιοριστεί η θερμοκρασιακή αύξηση στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Βέβαια, για αρκετούς μπορεί οι 1,15 βαθμοί Κελσίου να θεωρούνται ως μία ανεκτή θερμοκρασιακή αύξηση. Αλλά στην πραγματικότητα -όπως υποστηρίζει ο Will Steffen, ομότιμος καθηγητής της Επιστήμης του Κλίματος στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας και μέλος του Συμβουλίου για το Κλίμα της Αυστραλίας- ακόμα και οι 1,15 βαθμοί συνιστούν μία άκρως αρνητική εξέλιξη.
Αλλά τα άσχημα νέα από την παρατηρούμενη θερμοκρασιακή αύξηση δεν σταματούν να έρχονται. Και αυτό γιατί με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία η θερμοκρασία τον Φεβρουάριο, που μας πέρασε, στο βόρειο ημισφαίριο, σημείωσε κατά μέσο όρο αύξηση 2 °C, κάτι που καταγράφεται για πρώτη φορά στην ιστορία. Και οι 2 °C είναι ένα θερμοκρασιακό όριο πέραν του οποίου οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι επιπτώσεις στο παγκόσμιο κλίμα και την φύση θα είναι άκρως δυσμενείς έως και επικίνδυνες.
Και αν στο βόρειο ημισφαίριο η θερμοκρασία τον Φεβρουάριο αυξήθηκε κατά δύο βαθμούς, αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αρκτική η θερμοκρασία άγγιξε στα τέλη του Δεκεμβρίου του 2015 τους 0 °C, που με άλλα λόγια σημαίνει κατά μέσο όρο 30 έως και 35 βαθμούς υψηλότερη από ό,τι συνήθως καταγράφεται για αυτήν την εποχή του χρόνου.
Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση του Mark Serreze, διευθυντή του Αμερικανικού Κέντρου Δεδομένων για το Χιόνι και τον Πάγο, ο οποίος περιέγραψε τις επικρατούσες θερμοκρασιακές συνθήκες ως «παράλογες». Και προσέθεσε στο σχόλιό του ότι «μελετώ το κλίμα στην Αρκτική για περισσότερα από 35 χρόνια και ποτέ δεν έχω καταγράψει τέτοιες θερμοκρασίες!».
Όμως, ποιά μπορεί να είναι η αιτία για αυτές τις θερμοκρασιακές αυξήσεις;
Τις περισσότερες φορές τα μέσα ενημέρωσης αποδίδουν στις αναλύσεις τους αυτήν την αύξηση της θερμοκρασίας -κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο- στο ιδιαιτέρως ενισχυμένο για εφέτος φαινόμενο του Ελ Νίνιο – το ισχυρότερο στην ιστορία. Αλλά θα πρέπει όντως να αποδοθεί στο Ελ Νίνιο η πραγματικότητα που μόλις περιεγράφηκε;
Να σημειώσουμε εδώ ότι «Ελ Νίνιο» (El Niño) ονοµάζεται το θερµό βόρειο θαλάσσιο ρεύµα, το οποίο κάνει την εμφάνισή του στις ακτές του Περού και του Ισηµερινού, «ερχόμενο» να αντικαταστήσει το ψυχρό νότιο ρεύµα «Humboldt». Με κλιµατικούς όρους το Ελ Νίνιο αποτελει µέρος των διακυµάνσεων που παρουσιάζει η επιφανειακή θερµοκρασία του Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού εντός της Τροπικής Ζώνης. Ο όρος «El Niño», που στην ισπανική γλώσσα σηµαίνει «το µικρό αγόρι», αναφέρεται ουσιαστικά στο Θείο Βρέφος καθώς το φαινόµενα εκδηλώνεται στις δυτικές ακτές της Νοτίου Αµερικής την περίοδο των Χριστουγέννων. Συνήθως κάνει την εµφάνισή του στο τέλος κάθε χρόνου και διαρκεί µερικές εβδοµάδες, ωστόσο κάθε σχεδόν τρία µε έξι χρόνια αποκτά τη µέγιστη έντασή του.
Η απάντηση είναι, όχι.
Συγκεκριμένα ο καθηγητής Michael Mann, που είναι διευθυντής στο «Penn State Earth System Science Centre», σημειώνει με έμφαση ότι «πολλοί επιστήμονες έχουν μελετήσει την επίπτωση του Ελ Νίνιο στην θερμοκρασιακή αύξηση και έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το φαινόμενο Ελ Νίνιο ήταν υπεύθυνο για μία αύξηση όχι μεγαλύτερη από 0,1 °C». Και τονίζει ότι «θα είχαμε το θερμοκρασιακό ρεκόρ που καταγράφεται στις μέρες μας στον πλανήτη, ακόμη και χωρίς την δράση του Ελ Νίνιο».
Για τον Jeff Knight, μέλος της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας του «Hadley Centre», αυτή η σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας θα πρέπει να αποδοθεί πρωτίστως στον ανθρώπινο παράγοντα και την έκλυση εκποµπών αερίων θερµοκηπίου, με σημαντικότερο εξ αυτών το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο. Δύο αέρια που ευθύνονται για τουλάχιστον το 75% του ενισχυµένου φαινοµένου των αερίων θερµοκηπίου.
Και ο καθηγητής Michael Mann εξηγεί ότι αυτή η αύξηση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου σε συνδυασμό με το φαινόμενο Ελ Νίνιο οδηγεί σε αυτήν την θερμοκρασιακή ανωμαλία που βιώνει ο πλανήτης μας τα τελευταία χρόνια. «Στην πραγματικότητα το 93% της επιπλέον ενέργειας που παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου, τα οποία εκπέμπονται από τους ανθρώπους, ‘βυθίζεται’ στους ωκεανούς, ενώ μόλις το 1% καταλήγει στην ατμόσφαιρα. Έτσι, κατά την διάρκεια εμφάνισης του Ελ Νίνιο, τα ρεύματα στον Ειρηνικό Ωκεανό μεταφέρουν θερμές υδάτινες μάζες προς την επιφάνεια της θάλασσας -λόγω της ‘αποθηκευμένης ενέργειας’ και έτσι θερμαίνεται ο αέρας με όλα τα επακόλουθά του για τον πλανήτη μας (π.χ. καύσωνες, ξηρασία, πλημμύρες)».
