Ιδιαίτερη μνεία στην ετήσια έκθεση της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών έγινε για την πειρατεία στον Κόλπο του Άντεν ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία της Ένωσης για τις κατευθυντήριες γραμμές περί κρατικών ενισχύσεων στις θαλάσσιες μεταφορές αλλά και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η ΕΕΕ για θέματα ελληνικής ναυτιλιακής πολιτικής.
Πειρατεία
Η κατάσταση της πειρατείας ανοικτά των ακτών της Σομαλίας, στον Κόλπο του Άντεν, τον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό και την Αραβική Θάλασσα έχει επιδεινωθεί σοβαρά και έγινε ακόμη πιο ανησυχητική με την πάροδο του χρόνου με λίγες πιθανότητες επίλυσής της λόγω της έλλειψης ισχυρής πολιτικής βούλησης της διεθνούς κοινότητας. Την 31/12/11, τουλάχιστον 11 πλοία με 200 ναυτικούς διαφόρων εθνικοτήτων εκρατούντο όμηροι οπλισμένων συμμοριών Σομαλών πειρατών αναμένοντας την πληρωμή των λύτρων. Οι ναυτικοί αυτοί, ορισμένοι από τους οποίους κρατούνται επί μήνες, ζουν υπό άθλιες συνθήκες και υπόκεινται σε σωματική και ψυχολογική βία. Η απαίτηση πληρωμής λύτρων για την απελευθέρωση πλοίων και πληρωμάτων έχει ανέβει κατακόρυφα. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί μεγάλη απειλή για το διεθνές εμπόριο και τη ναυτική ασφάλεια κοστίζοντας στη διεθνή οικονομία από $7 μέχρι $ 12 δις. ετησίως.
Παρόλο που τα στατιστικά στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι το πρόβλημα έχει τεθεί υπό έλεγχο και οι πειρατές βρίσκονται σε υποχώρηση, αυτή η αντίληψη είναι εσφαλμένη. Ήδη, πρόσφατα στοιχεία για το πρώτο τετράμηνο του 2012 υποδηλώνουν ότι η πειρατική δραστηριότητα, μετά το πέρας της περιόδου των μουσώνων, βρίσκεται εκτός ελέγχου, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των επιτυχημένων καταλήψεων πλοίων έχει μειωθεί.
Οι επιθέσεις των ενόπλων Σομαλών πειρατών αποτελούν πηγή ανησυχίας για την εμπορική ναυτιλία δεδομένου ότι συνιστούν σοβαρή απειλή όχι μόνο για τις ζωές των ναυτικών αλλά και του πλοίου, φορτίου και θαλάσσιου περιβάλλοντος. Επιπροσθέτως, η χρήση μητρικών πλοίων και οι συνεχώς μεταβαλλόμενες τακτικές των πειρατών, τους έχουν προμηθεύσει με εξοπλισμό που διευκολύνει τον εντοπισμό των στόχων και εργαλεία για να παρεισφρύουν εντός των ενισχυμένων χωρών καταφυγής (citadels) των ναυτικών επί του πλοίου. Τοιουτοτρόπως, οι πειρατές έχουν γίνει πιο επιθετικοί και έχει αυξηθεί σταθερά η ασκούμενη βία ενώ το φαινόμενο «μιμητισμού» εξαπλώνει την πειρατεία στις ακτές της Δυτικής Αφρικής με διαρκώς αυξανόμενο αριθμό επιθέσεων.
Η ατιμωρησία των πειρατικών επιθέσεων με επακόλουθο να υποσκάπτεται το διεθνές δίκαιο και τάξη είναι απαράδεκτη. Η διεθνής κοινότητα καλείται να επιδείξει ισχυρή πολιτική βούληση για να εκριζώσει το φαινόμενο λαμβάνοντας υπόψη ότι σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών περί Δικαίου της Θαλάσσης (UNCLOS), υφίσταται υποχρέωση της διεθνούς κοινότητας για την εξασφάλιση της ασφαλούς ναυσιπλοΐας στα διεθνή ύδατα. Συνεπώς, είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η Ομάδα Επαφής των Ηνωμένων Εθνών για την Πειρατεία ανοικτά της Σομαλίας έδωσε νέα ώθηση στην καθιέρωση παγκόσμιας στρατηγικής προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων, οδηγίες λειτουργίας για καλύτερη συνεργασία και συντονισμό των ναυτικών δυνάμεων που επιχειρούν στην περιοχή, την προσαγωγή των πειρατών στη δικαιοσύνη και τον εντοπισμό των χρηματοδοτικών δικτύων των πειρατών. Επίσης, πρόσφατες πρωτοβουλίες στοχεύουσες σε καλύτερο συντονισμό των κοινοτικών οργάνων για εντατικοποίηση των προσπαθειών αντιμετώπισης των πειρατών και επανίδρυση της Σομαλίας ως κυρίαρχου κράτους δικαίου είναι ευπρόσδεκτες. Όμως, επειδή η στρατηγική αυτή εστιάζεται κυρίως στη βελτίωση της δημιουργίας δομών στη Σομαλία που αναμφισβήτητα θα αποτελέσει χρονοβόρα διαδικασία, η εμπορική ναυτιλία θα εξακολουθήσει να είναι εκτεθειμένη στον κίνδυνο της πειρατείας.
Ενώ εκτιμάται η παρούσα εργασία των διεθνών/πολυεθνικών ναυτικών δυνάμεων που επιχειρούν στην περιοχή, η ΕΕΕ πιστεύει ότι ρεαλιστικότερες λύσεις και ισχυρότερες κυβερνητικές δράσεις απαιτούνται για την αντιμετώπιση της πειρατείας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΕ υποστηρίζει τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και της ΕΕ για την χρονική παράταση της επιχείρησης EU/NAVFOR ATALANTA μέχρι τον Δεκέμβριο 2014 και της επέκτασης της περιοχής δραστηριοποίησης στα Ανατολικά και Νότια του Ινδικού Ωκεανού, συνδυασμένη με ισχυρότερους κανόνες εμπλοκής.
Όσον αφορά τα μέτρα αυτοπροστασίας των εμπορικών πλοίων, η ΕΕΕ ενθαρρύνει τις εταιρίες – μέλη της να εφαρμόζουν πλήρως τις αναθεωρημένες Βέλτιστες Πρακτικές Διαχείρισης της Ναυτιλιακής Βιομηχανίας (ΒΜΡ 4) τηρώντας παράλληλα στενή επαφή με τα στρατιωτικά κέντρα της περιοχής που εποπτεύουν τις κα-
θημερινές δραστηριότητες των πειρατών. Επίσης, το 2012 η Ελλάδα υιοθέτησε νομοθεσία που επιτρέπει τη χρήση προσοντούχων ιδιωτών ένοπλων φρουρών επί των πλοίων ελληνικής σημαίας κατά τα πρότυπα των σχετικών οδηγιών του ΙΜΟ και παρόμοιας νομοθεσίας άλλων χωρών. Όμως, η χρήση ένοπλων φρουρών δεν είναι πανάκεια και δεν αποτελεί λύση του προβλήματος. Σε συμφωνία με τη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα, η ΕΕΕ επιδιώκει την χρησιμοποίηση ένοπλων στρατιωτικών αγημάτων (VPD) υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών εξουσιοδοτημένων να επιβαίνουν στα πλοία κατά τη διάρκεια της διέλευσης από τις περιοχές υψηλού κινδύνου.
ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΠΕΡΙ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
Οι Κατευθυντήριες Γραμμές περί Κρατικών Ενισχύσεων στις Θαλάσσιες Μεταφορές (2004) αποτελούν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της ναυτιλίας στην ΕΕ. Αποτελούν προϋπόθεση «εκ των ων ουκ άνευ» του φορολογικού καθεστώτος της ναυτιλίας στην ΕΕ. Σε αυτά τα πλαίσια, το Ελληνικό σύστημα φορολογίας της χωρητικότητας (tonnage tax) – το παλαιότερο του είδους του διεθνώς από την εισαγωγή του το 1938 – ήταν το πρότυπο το οποίο μιμήθηκαν με παραλλαγές στην ΕΕ και αλλού.
Με την πάροδο του χρόνου, η ύπαρξη των Κατευθυντήριων Γραμμών απέδειξε τα πλεονεκτήματα τους και ήταν ευεργετική για την Ευρωπαϊκή οικονομία ως σύνολο αλλά και την οικονομία των κρατών μελών με την προώθηση της απασχόλησης Ευρωπαίων ναυτικών επί των πλοίων και στην ξηρά στο πλέγμα (cluster) των συναφών δραστηριοτήτων προς τη ναυτιλία, διατηρώντας τη ναυτιλιακή τεχνογνωσία εντός της ΕΕ και εμποδίζοντας τη διαρροή από τα νηολόγιά της.
Η αναθεώρηση των Κατευθυντήριων Γραμμών συμπίπτει χρονικά με την ευρύτερη αναθεώρηση των κρατικών ενισχύσεων στην ΕΕ που τελεί υπό την αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Επιτροπή ξεκινά την «πιο εκτεταμένη αναθεώρηση των κρατικών ενισχύσεων σε 50 χρόνια με στόχο τον εκσυγχρονισμό των κοινοτικών κανόνων, ώστε να καταστούν «πιο αποτελεσματικοί».
Εν όψει της αναθεώρησης, η σταθερότητα και εξασφάλιση των ναυτιλιακών επενδύσεων στην ΕΕ δεν πρέπει να διακινδυνεύσουν. Η αναθεώρηση δεν πρέπει να εστιάζεται μόνο εσωτερικά, δηλαδή, στην προώθηση της εσωτερικής αγοράς, της Έρευνας και Ανάπτυξης και της Καινοτομίας. Πρέπει κυρίως να επικεντρώνεται εξωτερικά, δηλαδή, να εξετάζει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των οικονομικών τομέων και ηγετικών βιομηχανιών της ΕΕ. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν έχει διαπιστωθεί στρέβλωση της εσωτερικής αγοράς ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των Κατευθυντήριων Γραμμών. Στην αναθεώρηση ελλοχεύει ο κίνδυνος να αγνοηθούν οι ιδιαιτερότητες του ναυτιλιακού τομέα και ο κατ’ εξοχήν διεθνής χαρακτήρας του προς όφελος της «ιδεολογικής καθαρότητας» του δικαίου του ανταγωνισμού. Η Ευρωπαϊκή ναυτιλία κατά βάση αποτελείται από μεγάλο αριθμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), οι οποίες, όμως, δεν εμπίπτουν στον ορισμό και τις διατάξεις της μικρομεσαίας επιχείρησης σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος υπέρ της παράτασης των υφιστάμενων Κατευθυντήριων Γραμμών.
Η ΕΕΕ υποστηρίζει την παράταση των Κατευθυντήριων Γραμμών και θεωρεί ότι η διατήρηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας ενός τομέα διεθνούς ηγετικής εμβέλειας για την ΕΕ θα πρέπει να είναι βασική προτεραιότητα των νομοθετών.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Η παγκοσμιοποίηση θέτει ιδιαίτερες προκλήσεις στη ναυτική απασχόληση. Ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί προαπαιτούμενο της δημιουργίας βιώσιμης ναυτιλιακής πολιτικής. Οι ποιοτικοί ναυτικοί είναι οι φορείς της εξειδικευμένης τεχνογνωσίας της ναυτιλίας. Συνεπώς, είναι επιτακτική η ανάγκη διατήρησης της ναυτικής τεχνογνωσίας με μέτρα προσέλκυσης των νέων στη ναυτική σταδιοδρομία, διατήρησής τους στο επάγγελμα και αναβάθμισης των εκπαιδευτικών δεξιοτήτων τους.
Σε εθνικό επίπεδο, το 2011 η καμπάνια προσέλκυσης στο ναυτικό επάγγελμα είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα: οι 1.350 θέσεις στις Ναυτικές Ακαδημίες προσέλκυσαν 6.500 υποψήφιους. Για πρώτη φορά καλύφθηκαν τόσο οι αριθμητικοί στόχοι όσο και τα ποιοτικά κριτήρια. Η υψηλή ανεργία στην ξηρά ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας κρίσης δίνει την ευκαιρία προώθησης της ναυτικής σταδιοδρομίας. Η ΕΕΕ προωθεί την πολιτική αναβάθμισης της ναυτικής εκπαίδευσης και της υποδομής των Δημόσιων Ναυτικών Ακαδημιών. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις διαφαινόμενης πολιτικής βούλησης αποδοχής των προτάσεων της ΕΕΕ, όσον αφορά την εισαγωγή της ιδιωτικής ναυτικής εκπαίδευσης. Το κόστος διατήρησης του δικτύου των δημόσιων σχολών και ο μεγάλος αριθμός σπουδαστών που δεν μπορούν να απορροφηθούν από τις Ακαδημίες υποστηρίζουν τη θέση αυτή.
