Η Επιτροπή επιδιώκει την ολοκλήρωση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (ΚΕΣΑ) έως το 2012.
Οι τροποποιημένες προτάσεις οδηγιών για τις συνθήκες υποδοχής και τις διαδικασίες παροχής ασύλου θα διασφαλίσουν ταχύτερους, δικαιότερους και αποτελεσματικότερους κανόνες υπέρ των κρατών μελών και των ατόμων που ζητούν διεθνή προστασία. Οι προτάσεις είναι καρπός των πολυετών διαπραγματεύσεων στο Συμβούλιο Υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και των διαβουλεύσεων με ενώσεις προσφύγων και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. Τώρα πρέπει να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για τα υπόλοιπα στοιχεία της νομοθετικής δέσμης για το άσυλο.
«Η παγίωση μιας πραγματικής κοινής πολιτικής για τη μετανάστευση και το άσυλο αποτελεί μία από τις κύριες προτεραιότητές μου. Σήμερα, το επίπεδο της μεταχείρισης και των εγγυήσεων για τους αιτούντες άσυλο ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό στην ΕΕ και οι πιθανότητες για την παροχή προστασίας διαφέρουν ριζικά, ανάλογα με το κράτος μέλος που εξετάζει το αίτημα παροχής ασύλου. Τούτο πρέπει να αλλάξει. Χρειαζόμαστε αποτελεσματικές και δίκαιες διαδικασίες, καθώς και κατάλληλες και συγκρίσιμες συνθήκες υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο σε όλη την ΕΕ. Παράλληλα, τα πρότυπα επί των οποίων θα συμφωνήσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να είναι απλά, σαφή και οικονομικά αποδοτικά. Η ΕΕ πρέπει να προασπίσει τις αξίες της και να παρέχει προστασία σε όσους έρχονται εδώ και ζητούν καταφύγιο από διωγμούς και συγκρούσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να σεβαστούμε τη δέσμευσή μας να εγκαθιδρύσουμε, ως το 2012, ένα Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου. Οι σημερινές μας προτάσεις παρέχουν υψηλού επιπέδου πρότυπα για τα άτομα που χρήζουν πράγματι προστασίας και θα συμβάλουν στον περιορισμό του περιττού φόρτου εργασίας που βαραίνει τις εθνικές αρχές. Θα συμβάλουν επίσης στην οικοδόμηση μεγαλύτερης εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών», δήλωσε η Cecilia Malmström, Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων.
Οι σημερινές πρωτοβουλίες αποσκοπούν στην επίτευξη αποτελεσματικών και δίκαιων διαδικασιών και στη διασφάλιση κατάλληλων και συγκρίσιμων συνθηκών υποδοχής σε όλη την ΕΕ.
Οι αλλαγές που γίνονται στην πρόταση οδηγίας σχετικά με τις διαδικασίες ασύλου έχουν ως σκοπό να απλουστεύσουν και να αποσαφηνίσουν τους κανόνες, ώστε:
- να καταστεί η εφαρμογή ευκολότερη για τα κράτη μέλη, ιδίως όταν διεκπεραιώνουν μεγάλο αριθμό ταυτόχρονων αιτήσεων παροχής ασύλου. Αναθεωρήθηκαν οι κανόνες που αφορούν την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, τη διεξαγωγή προσωπικών συνεντεύξεων καθώς και τη μέγιστη διάρκεια των διαδικασιών ασύλου (μία γενική προθεσμία έξι μηνών για τη συμπλήρωση των διαδικασιών σε πρώτο βαθμό παραμένει βασικός στόχος της πρότασης),
- να βελτιωθεί η αντιμετώπιση της ενδεχόμενης κατάχρησης. Οι νέοι κανόνες προβλέπουν ότι τα κράτη μέλη μπορούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες και να εξετάζουν στα σύνορα τις αιτήσεις που είναι πρόδηλα ελάχιστα πειστικές ή που υποβάλλονται από αιτούντες οι οποίοι συνιστούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη,
- να βελτιωθεί η ποιότητα της λήψης απόφασης σε πρώτο βαθμό, χάρη σε περισσότερο πρακτικού χαρακτήρα μέτρα που θα βοηθούν τον αιτούντα άσυλο να κατανοεί τη διαδικασία ή με την παροχή κατάλληλης κατάρτισης του προσωπικού που εξετάζει και αποφασίζει για τις αιτήσεις,
- να διασφαλιστεί η πρόσβαση στην προστασία. Οι διευκρινίσεις αφορούν τα αρχικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν στη διαδικασία ασύλου από τους συνοριοφύλακες, τους αστυνομικούς και άλλες αρχές οι οποίοι έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με άτομα που ζητούν προστασία,
- να αντιμετωπιστούν οι επαναλαμβανόμενες αιτήσεις. Η τροποποιηθείσα πρόταση διευκρινίζει τους κανόνες που αφορούν τη δυνατότητα για τους αιτούντες άσυλο να επαναλάβουν την αίτησή τους σε περίπτωση μεταβολής των περιστάσεων που τους αφορούν, καθώς και να προληφθεί δυνητική κατάχρηση του συστήματος,
- να ενισχυθεί η συνοχή με τα άλλα μέσα του ενωσιακού κεκτημένου στον τομέα του ασύλου, όπως η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για τη Στήριξη του Δικαιώματος Παροχής Ασύλου (ΕΥΣΠΑ). Στις διατάξεις για την κατάρτιση και την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου προβλέπεται πιο συγκεκριμένος ρόλος για την ΕΥΣΠΑ.
Οι τροποποιήσεις της πρότασης οδηγίας σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο παρέχουν περισσότερη σαφήνεια και ευελιξία, ώστε:
- να καταστεί ευκολότερη η εφαρμογή για τα κράτη μέλη. Η αύξηση του εύρους του πεδίου εφαρμογής των μέτρων θα συμβάλει στη μείωση των οικονομικών δαπανών και του διοικητικού φόρτου,
- να διασφαλιστούν σαφείς κανόνες οι οποίοι οριοθετούν αυστηρά τη δυνατότητα κράτησης των αιτούντων άσυλο. Η αναθεωρημένη πρόταση διατηρεί τα υψηλά πρότυπα μεταχείρισης σε σχέση με την κράτηση· οι περιορισμοί του δικαιώματος στην ελεύθερη κυκλοφορία θα πρέπει να εφαρμόζονται μόνον για σαφείς, κοινούς και λεπτομερείς λόγους και μόνον εφόσον είναι αναγκαίοι και ανάλογοι προς τον επιδιωκόμενο σκοπό,
- να διασφαλιστούν αξιοπρεπή επίπεδα διαβίωσης, μέσω εθνικών μέτρων για τον εντοπισμό των ειδικών αναγκών των ευάλωτων ατόμων, όπως των ανηλίκων και των θυμάτων βασανιστηρίων, καθώς και μέσω της χορήγησης ενδεδειγμένης υλικής υποστήριξης στους αιτούντες άσυλο,
- να ενισχυθεί η αυτάρκεια των αιτούντων άσυλο. Σκοπός είναι να διευκολυνθεί για τους αιτούντες άσυλο η πρόσβαση στην απασχόληση και παράλληλα να παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα ευελιξίας κατά τη διάρκεια εξέτασης των αιτήσεων σε πρώτο βαθμό, ή όταν αντιμετωπίζουν μεγάλο αριθμό ταυτόχρονων αιτήσεων παροχής ασύλου.
Ιστορικό
Η Επιτροπή υπέβαλε για πρώτη φορά προτάσεις για την τροποποίηση της οδηγίας σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο, το Δεκέμβριο του 2008 (IP/08/1875) και για την τροποποίηση των διαδικασιών ασύλου, τον Οκτώβριο του 2009 (IP/09/1552). Οι σημερινές τροποποιημένες προτάσεις λαμβάνουν υπόψη την πρόοδο που σημειώθηκε στις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καθώς και στις διαπραγματεύσεις με άλλους φορείς (όπως η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και ΜΚΟ).
Επόμενα μέτρα
Οι δύο προτάσεις θα υποβληθούν στις 9 Ιουνίου στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων και θα συζητηθούν περαιτέρω υπό την πολωνική Προεδρία. Για να θεσπιστούν νομοθετικά, θα χρειαστεί η στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών.
