Το “πακέτο” των έξι νομοθετημάτων, που εισηγήθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την αναθεώρηση της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση έτυχε της υποστήριξης της επιτροπής Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την Τρίτη 19 Απριλίου. Ο ενισχυμένος ελεγκτικός ρόλος της Ε. Επιτροπής, περισσότερη διαφάνεια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, νέες κυρώσεις, καθώς και ο περιορισμός του περιθωρίου των κρατών για πολιτικούς ελιγμούς, χωρίς ωστόσο να περιοριστούν οι οικονομικά επωφελείς δαπάνες, είναι τα κύρια ζητήματα που θα θέσουν οι Ευρωβουλευτές στην ουγγρική προεδρία.
Ορισμένα από τα εν λόγω κείμενα εγκρίθηκαν με οριακή πλειοψηφία κατά τη διάρκεια της συναισθηματικά φορτισμένης και απρόβλεπτης, σε ορισμένα σημεία, ψηφοφορίας της Τρίτης, 19 Απριλίου. Οι απόψεις των πολιτικών ομάδων διέφεραν ως προς την έμφαση που πρέπει να δοθεί στη δημοσιονομική λιτότητα και την ανάγκη να υιοθετηθεί ένα σύνολο κανόνων που θα δίνει στα κράτη μέλη ζωτικό χώρο για να συνεχίσουν τις επενδυτικές τους δαπάνες που προωθούν την ανάπτυξη. Μετά το πέρας της ψηφοφορίας, η πολιτική ομάδα των Σοσιαλιστών δήλωσε ότι θα πρέπει να γίνουν περισσότερα προκειμένου να ενισχυθούν οι επενδύσεις που προωθούν την ανάπτυξη.
Ισορροπία μεταξύ αυστηρότητας και ευφυούς οικονομικής διακυβέρνησης
Η βασικότερη δυσκολία που αντιμετώπισαν οι ευρωβουλευτές ήταν η επίτευξη μιας ισορροπίας μεταξύ της επιτάχυνσης του “αυτοματισμού” με τον οποίο θα επιβάλλονται δράσεις και κυρώσεις στα κράτη μέλη που δεν προχωρούν σε μεταρρυθμίσεις, και του περιθωρίου που θα δίνεται στα κράτη προκειμένου να συνεχίσουν την πραγματοποίηση επωφελών για την μακροπρόθεσμη ευημερία τους επενδύσεων. Τα κείμενα που ενέκρινε η επιτροπή του ΕΚ είναι πιο αυστηρά σε σχέση με τις αρχικές προτάσεις της Ε. Επιτροπής περί “ανεύθυνων” δαπανών, αλλά, ταυτόχρονα, ζητείται από την Ε. Επιτροπή να λαμβάνει περισσότερο υπόψη τις “καλές” δαπάνες κατά την αξιολόγηση των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών μιας χώρας.
Στα κείμενα που εγκρίθηκαν υποστηρίζεται η προσφυγή σε ψηφοφορία με “αντεστραμμένη ειδική πλειοψηφία”, κυρίως κατά την ψήφιση θεμάτων πολυμερούς εποπτείας που αφορούν την αξιολόγηση των προγραμμάτων σταθερότητας των κρατών μελών, των προτεινόμενων βελτιώσεων στα προγράμματα αυτά ή της λήψης αποφάσεων που καθορίζουν ότι τα κράτη μέλη δεν έχουν κάνει αρκετά για τη βελτίωση της φορολογικής τους πολιτικής (πορεία προσαρμογής) . Αυτή η διαδικασία ψηφοφορίας θα αποτρέψει τα κράτη μέλη από το να κρύβουν συλλογικά τα προβλήματα “κάτω από το χαλί”, καθώς για να το πράξουν αυτό θα πρέπει πλέον να λάβουν επίσημη απόφαση, αγνοώντας τις αποφάσεις της Ε. Επιτροπής. Μία τέτοια απόφαση, όμως, είναι πολιτικά πολύ δύσκολη.
Από την άλλη πλευρά, τα κείμενα εισάγουν διάφορες λεπτομερείς διατάξεις που απαιτούν οι αξιολογήσεις να λαμβάνουν υπόψη τις δημόσιες επενδύσεις που ωφελούν την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και που έχουν επιπρόσθετα κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Επίσης, τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να παρέχουν ειδικές λεπτομέρειες για τα μεταρρυθμιστικά σχέδια, αλλά και για τις επενδύσεις οι οποίες θα στηρίξουν την ανάπτυξη και την απασχόληση, με σαφή προσανατολισμό των προγραμμάτων αυτών σε σχέδια που δεν επικεντρώνονται αποκλειστικά σε μέτρα λιτότητας. Τέλος, οι δείκτες του πίνακα αποτελεσμάτων (scoreboard) για την ανάδειξη των μακροοικονομικών ανισορροπιών, όπως η χαμηλή ανταγωνιστικότητα ή μια “υπερθέρμανση” της οικονομίας πρέπει να λαμβάνουν περισσότερο υπόψη τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες και η χρήση τους δεν θα πρέπει να θίγει τα δικαιώματα των κοινωνικών εταίρων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Οι ευρωβουλευτές τονίζουν, ακόμη, ότι οι δείκτες του πίνακα δεν θα πρέπει να ερμηνεύονται μηχανικά.
Ενισχυμένες αρμοδιότητες ελέγχου για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Το περιθώριο των κρατών μελών να διαπραγματεύονται τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα μειώνεται σημαντικά λόγω του πιο ισχυρού ρόλου που δίνεται στην Ε. Επιτροπή σε όλες τις φάσεις των διαφόρων διαδικασιών. Για παράδειγμα, σε διάφορες περιπτώσεις η Ε. Επιτροπή, και όχι το Συμβούλιο, όπως είχε αρχικώς προτείνει η ίδια η Επιτροπή, θα είναι επιφορτισμένη με την εξέταση και την αξιολόγηση των προσπαθειών ενός κράτους μέλους, καθώς και με την έκδοση ορισμένων προειδοποιήσεων. Σε άλλες περιπτώσεις, η Ε. Επιτροπή θα είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο, επί ίσοις όροις με το Συμβούλιο Υπουργών, ενώ οι αρχικές προτάσεις της Ε. Επιτροπής είχαν προβλέψει έναν τέτοιο ρόλο μόνο για το Συμβούλιο. Οι ίσες αρμοδιότητες ελέγχου-αστυνόμευσης που θα έχουν το Συμβούλιο και η Ε. Επιτροπή θα καταστήσουν πιο δύσκολο για τα κράτη μέλη να αποφασίσουν ότι αγνοούν τα προβλήματα των άλλων (κρατών μελών), και επίσης θα συντελέσουν στο να επιτευχθεί η απαιτούμενη ισορροπία μεταξύ της αυστηρότητας και της ευφυούς οικονομικής διακυβέρνησης.
Διαφάνεια και εθνική “οικειοποίηση” του νέου συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης
Τα κείμενα που εγκρίθηκαν, αυξάνουν σημαντικά τη διαφάνεια και την εθνική “οικειοποίηση” του νέου συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης. Οι ευρωβουλευτές που ασχολήθηκαν με τη δέσμη αυτή των έξι νομοθετημάτων, είχαν από καιρό υποστηρίξει ότι η έλλειψη διαφάνειας ήταν μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, τα πρώτα δέκα χρόνια.
Οι ψηφοφορίες του Συμβουλίου σχετικά με την επιβολή καταθέσεων και προστίμων θα πρέπει να είναι ανοικτές στο κοινό, υποστηρίζουν οι ευρωβουλευτές, εκτός από καταστάσεις κρίσεων, όπου οι αποφάσεις θα μπορούν να λαμβάνονται κεκλεισμένων των θυρών. Επιπλέον, οι αποφάσεις του Συμβουλίου και της Επιτροπής θα πρέπει να δημοσιοποιούνται.
Τα κείμενα που ενέκρινε η επιτροπή του ΕΚ, ενισχύουν το ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως μέσου για την βελτίωση της διαφάνειας, μέσω της δημιουργίας διαρθρωμένου διαλόγου με τον οποίο οι κυβερνήσεις, ο Πρόεδρος της Ευρωομάδας (Euro group) και η Ε. Επιτροπή θα εξηγούν τις πολιτικές τους και στους ευρωβουλευτές. Αυτοί οι “οικονομικοί διάλογοι”, όπως θα ονομαστούν, θα μπορούν να συγκληθούν κατόπιν αιτήσεως είτε του ΕΚ είτε των κυβερνήσεων.
Κυρώσεις
Τα κείμενα που εγκρίθηκαν την Τρίτη 19 Απριλίου ακολουθούν σε γενικές γραμμές τις προτάσεις της Ε. Επιτροπής, αλλά εισάγουν και κάποια νέα στοιχεία. Πρώτο στοιχείο είναι ένα νέο εφάπαξ πρόστιμο ύψους 0,5% του ΑΕΠ για τις χώρες που αποδεδειγμένα έχουν παραποιήσει τους λογαριασμούς τους. Η διαδικασία ψηφοφορίας με “αντεστραμμένη ειδική πλειοψηφία” θα πρέπει να ισχύει και για την επιβολή αυτού του προστίμου, ακριβώς όπως θα ισχύει και για όλες τις άλλες κυρώσεις. Δεύτερον, οι κυρώσεις θα επιβάλλονται νωρίτερα από ότι είχε αρχικώς προτείνει η Ε. Επιτροπή στις χώρες που αγνοούν τις συστάσεις για τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών τους. Μία τοκοφόρος κατάθεση ύψους 0,1% του ΑΕΠ, θα πρέπει να επιβάλλεται αμέσως μόλις το Συμβούλιο αποφασίσει ότι ένα κράτος μέλος δεν έλαβε τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα. Η πρόταση της Ε. Επιτροπής προέβλεπε ότι η επιβολή προστίμου θα ήταν δυνατή μόνο εάν το κράτος μέλος αγνοούσε δύο διαδοχικές συστάσεις του Συμβουλίου. Τρίτο στοιχείο, σε περιπτώσεις εσκεμμένων και σοβαρών μη συμμορφώσεων με τις συστάσεις για τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, τα πρόστιμα θα μπορούν να αυξηθούν από 0,1% του ΑΕΠ σε 0,3%.
Τα έσοδα από τα πρόστιμα και οι τόκοι από τις καταθέσεις θα πρέπει να διατίθενται στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθεροποίησης, και έως ότου συσταθεί αυτός, στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, και όχι στα κράτη μέλη τα οποία δεν εμφανίζουν υπερβολικά ελλείμματα, όπως είχε προταθεί αρχικώς από την Ε. Επιτροπή.
Άλλα ζητήματα
Σε ότι αφορά τη μείωση του χρέους, ένα κράτος μέλος με χρέος που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ του θα πρέπει να μειώνει το υπερβολικό χρέος του κατά 5%, κατά μέσο όρο, ετησίως κατά τη διάρκεια μιας τριετούς περιόδου. Η Επιτροπή είχε προτείνει τη μείωση κατά 5% ετησίως (και όχι κατά μέσο όρο 5%), για περίοδο τριών ετών. Σχετικά με τα πρότυπα για τον καθορισμό των προϋπολογισμών, το κείμενο της επιτροπής πιέζει για την εφαρμογή αυστηρότερων δημοσιονομικών κανόνων στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Η δέσμη των μέτρων, έτσι όπως εγκρίθηκε, καλεί την Επιτροπή να καταθέσει αναφορές-εκθέσεις στο τέλος του τρέχοντος έτους για την καθιέρωση ενός συστήματος κοινής έκδοσης των ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων και την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου βάσει των κοινοτικών κανόνων.
Τα εγκεκριμένα κείμενα δίνουν επίσης μια ισχυρότερη νομική στήριξη στο Ευρωπαϊκό οικονομικό εξάμηνο, σε ορισμένα στοιχεία του Συμφώνου για το ευρώ και στις διαδικασίες του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων. Για τα στοιχεία αυτά, τα οποία αποτελούν επίσης το ευρύτερο πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης, θεωρήθηκε ότι απουσιάζει η νομική στήριξη, η οποία απαιτείται προκειμένου να διασφαλισθεί η αποτελεσματικότητά τους. Επιπλέον, οι διαδικασίες του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων ενισχύονται προκειμένου να βελτιωθεί η παρακολούθηση και η συμμόρφωση.
Τα επόμενα βήματα
Μετά από ψηφοφορία η οποία έλαβε χώρα στην επιτροπή την Τετάρτη 20 Απριλίου το πρωί, αποφασίστηκε η έναρξη των συνομιλιών με την ουγγρική προεδρία σχετικά με τη δέσμη των προτάσεων οικονομικής διακυβέρνησης. Η απόφαση αυτή ελήφθη με 26 ψήφους υπέρ έναντι 14 κατά.
Οι ευρωβουλευτές που ψήφισαν κατά της άμεσης έναρξης των συνομιλιών, υποστήριξαν ότι λόγω των οριακών πλειοψηφιών που έλαβαν ορισμένες εκθέσεις κατά τη χθεσινή ψηφοφορία, θα ήταν ορθότερο να τεθούν οι εκθέσεις αυτές σε ψηφοφορία στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τα κράτη μέλη.
Οι πρώτες συνομιλίες μεταξύ των εκπροσώπων του ΕΚ και της ουγγρικής προεδρίας θα ξεκινήσουν σήμερα Τετάρτη στις 13:00.
